02:29 Oklukirpi dilemmasy – sazlaşykly gatnaşyklaryň syry | |
OKLUKIRPI DILEMMASY – SAZLAŞYKLY GATNAŞYKLARYŇ SYRY Adam gatnaşyklary barada 19-njy asyryň nemes filosofy Artur Şopenhauerde bir ajaýyp metafora bar. Oňa “Oklukirpileriň dilemmasy*” diýilýär. (*DILEMMA – 1. log. üçünji ýagdaýyň bolmagyny aradan aýyrmak bilen, gapma-garşy goýlan iki sany çekişme delili; 2. mümkin bolan iki kararyň birini saýlap almagyň zerurlyk ýagdaýy) Artur Şopenhaueriň “Oklukirpileriň dilemmasy” şeýle: Howanyň sowuk günlerinde oklukirpi sürüsi doňup ölmezlik üçin, toparlanyşyp birek-birege gysmyljyramaga başlaýalar. Olar şeýdip özleriniň endamlaryndan çykýan ýylylyga ýylanyp, sowukdan goranýarlar. Birek-birege näçe ýakyn barsalar, şonça-da ýylylyk artýar. Ýöne, ýylanmasyna ýylanýalar welin, olaryň tikenleri biri-biriniň endamlaryna çümüp, ejir bermäge başlaýar. Hyýalyňyza getiriň, goňşy oklukirpiň ähli tikenleri saňa çümüp janyňy alyp barýar. Sen-ä ýylanmak üçin oňa ýakynlaşýaň, näçe ýakynlaşdygyňça-da tikenleri saňa çümýär. Agyrysyna çydaman oklukirpiler indi birek-birekden uzaklaşmaga başlaýarlar. Uzagam gidip bolanak, näçe uzaklaşdygyňça şonça-da sowuk doňduryp barýar. Sowuga çydamadyk oklukirpiler, ýene-de birek-birege ýakynlaşmaga başlaýarlar. Ýakynlaşsalar – tiken, uzaklaşsalar – doňduryjy sowuk. Olar şeýde-şeýde, ýakynlaşyp-uzaklaşyp belli bir araçägi sazlaýarlar we öz ýylylyklary bilen doňduryjy sowukdan goranýalar hemem tiken agyrysyny azaldýarlar. Bu manyly hem owadan hekaýadan näme öwrenip bolar? Bize özara gatnaşyklarymyzda birek-birege syr ynanyşmak, öz içki dünýämizi açmak ýaly meseleler kyn gelýär. Sebäbi, edil oklukirpileň boluşy ýaly ýakyn baranymyzyň ýa-da ýakyn getirenimiziň “tikeni çümüp” bize ejir çekdirip bilýär. Ýöne, adam bar ýerinde gatnaşyk hem bar. “Tikeni çümýär” diýip gatnaşygy kesmek hem nädogry. Töweregimizdäkileriň kemçilikleri, bärden gaýtmalary bize ýalňyz, adamlardan üzňe ýaşamaga sebäp bolmaly däldir. Ýöne, bu başgalaryň “tikenine” çydap ýörmegi hem aňlatmaýar. Dogrusy, gatnaşyklarymyzda akyla laýyk çägi, serhedi kesgitläp bilmegimiz gerek. Şonda ýylylygy ile beribem bileris, ilden alybam. “Taýagyň iki ujy bar” diýen türkmen pähimi birhili “Oklukirpileriň dilemmasyny” hem ýatladýar. Hiç haçan “taýagyň” ol ujuny ýa bu ujuny saýlamaly däl. Ýöne, taýagyň iki ujunyň birini saýlamaga mejbur galsak, onda gowulygy maksimuma, erbetligi minimuma düşürjek bolmaly. “Oklukirpileriň dilemmasy” maşgala durmuşynda-da geçerlidir. Maşgala gurup durmuşa başlanlar ilki başda ýylylyk lezzetini duýsalaram, ýuwaş-ýuwaşdan lezzetiň ýany bilen ezýetem dadyp başlarlar. Şonda, birek-birekden uzaklaşmak çözgüt däl. Çözgüt – dogry gatnaşygy gurup bilmek, serhetleri kesgitlemek, durmuşyň ajysynyň-süýjüsiniň bardygyny kabul etmek we birek-birege çydamlylyk bilen ýola dowam etmek... “Oklukirpileriň dilemmasy” dostluk gatnaşyklarynda-da geçerlidir. Hiç haçan, hiç kime (fanatik görnüşde) çendenaşa uly söýgi görkezmäň. Sebäbi, bir saý-sebäp bilen ol dostuňyz garaşmaýan hereket edip, bilip-bilmän “tikenini çümdiräýse”, siz ondan gaty göwnüňiz geçer, ýüregiňiz bitmejek ýaralanar. Eger-de gatnaşygyňyz çendenaşa däl-de akylly-başly çen bilen gurulan bolsa, onda “çümdirilen tikenleriň” ezýeti beýle ýiti bolmazdy. Gatnaşyklary sazlap-dikeltmegem ýeňil bolardy. Fanatik baglylygyň, fanatik ýigrenje öwrülmek howpuny unutmaň. Umuman, “Oklukirpileriň dilemmasyndan” öwrenere zat kän... © MANGO 01.09.2023 | |
|
Ähli teswirler: 9 | |
| |