gowy sapak.

Hak aýdypdyr Kakamyrat daýy.

Esasy zyýanly tarapy bar ol harpy kemip ýazmaklygyñ: meselem: dil edebiýat ugrundan ýörite bilimli däl biri diýeli, sözi nähili dogry ýazmalydygyny ýadyna salyp bilenok. Onsoñ şahyrlaryñ goşgularyna salgylanýar, olam şeýle harpy kemeldilip ýazylan setirlere gabat gelýär. Onsoñ şeyle yagday emele geler: "şahyr şeyle yazan bolsa dogrudyr, men dilçi, edebiyatçy däl, mekdepde okanlamam doly yadyma düşenok, bular hökman dogry ýazýandyr."
Şeydibem söz ýoýulmaga hormatly şahyrlar sebäpkär bolarlar)))

Tak çto, seresap boluñ, siz illere görelde bolmalysyñyz, ýalñyşsyz ýazyñ, hormatlylar! :)))

Bole, @kab aga aýran bolsa dogrydyr.
Ýöne meseläñ yene bir tarapy barda Nurdan hanym (diýseñ diymeseñ Nurdanyñ yzyna birzat goşsañ gowy ýañlanýar ýöne) aýdaly prozada gahrymanlañ dialogynda şiwe dilinem köçe dilinem ulanyp bolýar, folklorda şiwe dilini we eski sözleri ulanýalar welin has owadan çykýar. Şygyrda bu meselelere çăk goysañ gaty ýowuz daraldygy bolmaýamy. Meselem "năme ücin" diýmăge derek "nămüçin" diýeni edil bagyşlap bolýandyrla...

Bilmedimda, men häki bir edebiyatçy ýa şahyr däl, ýönekey okyjy, şondan dürs ýazuwda ýalñyşýan ýaly bolsak beýlekileñ ýazyşyna üns berýarisda. (kä bir ýerde, aslynda öz bilimimizem şolarça baram weli, ýene şahyr ýazyjy diýilse hemme zady esasanam dürs ýazuwy doly we dogry bilýanler diyip düşünýarda biziñ kärdeşler.

Şahyrlar üçin günä däl ol bir harp düşürip ýa goşup ýazmak. Ýöne oña düşünyan düşünyarda, hemme okyjy düşünmeyara.

We elde ýazmaly bolsak bolsa düşündirmän çyrmaşdyrýanymyz şoñüçripda biziñ kollegalaryñ. Şondan şahyr ýazyjylar, edebiyatçylar esasy görelde bolmaly adamlar bolup duryar ol meselede. Çäk goyuldygy däla ol.
Sizi, ýagny ýazyjy şahyrlary hormatlamak bilen Nurdan.

Pikri pyçak bilen /Aşyr Hanow/

Gözlerniň garasy, älem çuňlugy /Azat Nurgeldiýew/

Hiç aklym ýetmedi nämçün meň bilen /Seýitmyrat Geldiýew/

Undup ýalançynyň salýan synagyn /Şirin Gurbanowa/

Gulagňa-da ilip bilmän perýadym
Siňip gitdi Garagumuň salgymna /Mukam Muhamow/

şu setirlerdäki bogun gysgaltmalar owaza o diýen täsir ýetirenok. pikir, akyl ýaly sözlerde dar çekimlini düşüreniň bilen owaz büdremeýär. Osoňam klassyk edebiýatda 2-3 sany sonorly (owazly) çekimsizleriň 1 çekimliniň ýerini tutýan (owazyny-öwezini doldurýan) ýerleri hem bolupdyr.

umuman, Kakamyrat aganyň hem belleýşi ýaly, POEZIÝA bolmak üçin owaz bolmaly 
Ýöne soňky döwrüň döwük bogunly goşgularyna näme diýjeksiniz?!
şolaryň özboluşly owazy, ritmi bar.
owaz üçin bogun san esasy şertmi???

@Nurdan ejeke! (çyndanam bir zat goşman ýüzlenip bolanok)  okuwçylaryma şu saýty, aýratynam, eseri okanlaryndan soň edilen bellikleri (kommentariýalary-teswirleri) okamagy maslahat bermekçi. Teswirlerde bolsa "gidib baty" we ş.m sözlere ýa-da has göze ilýän bilgeşleýin goýberilen ýalňyşlyklara (elbetde, ýazýan adam onuň dogry ýazylyşyny bilýär) gabat gelýäs. Siziň aýdýan dogry ýazmak meselesi  teswir ýazylanda hem üns berilse gowy boljak ýaly (bmşp). Sowatly ýazylan şonça sözüň içinde 1-2 sany nädogry sözi gören okyjy şol sözüň orfografiýasy şeýledir diýen netijä gelýär...

Makala bilen eýýäm birinji sözlemlerinden başlap ylalaşamok.
"...poeziýa ilki bilen owadan bolmaly. Goşga gözellik çaýylmaly,  zynatlanmaly..."
Beýle däl. Umuman, poeziýa barada-da, edebiýat, sungatyň ähli görnüşleri babatda-da anyk "şeýle bolmaly" diýip haýsydyr bir düzgünleri orta atmak düýbünden ýalňyş. Ýeke-täk "bişiriliş resepti" tapylyp, diňe şoňa eýerilen güni - edebiýat tagamyny ýitirer.

paragraph jigim, garaz menden ýetmezçilik tapmakda-da bar gürrüň:))
okuwçylaryňyza okamagy maslahat berseňiz aýdaýyň, meň teswirlerimi, paýlaşýanlarymy okaman geçibersinler,  erbet täsir ýetirmek howpy duýulýan bolsa

şol ýerini okaman gidäýsinler, ol ýazyşym ýüzlenýän adamymy sözüň doly manysynda utandyrmazlyk, ýa sözi öz gürleýişleri ýaly aýtmak ýalyrak bir zatlarda. ýöne olary üns berseňiz men hemme teswirde ýazýanam däldiriun, diňe garşydaş teswir ýazanyň göwnüne degmezlik maksatly ulanýandyryn, mugallym adamam edil şahyr ýazyjylar ýaly jogapkär adamlar bu meselede, şonuň üçin @paragraph(dogry ýazdymmy adyňyzy?) sizem teswir ýazaňyzda nokat, otur ýaly dyngy belgileri-de ünsden düşürmeseňiz öz meň ýazan teswirlerime bolan pikirleriňize eýerdigiňiz   bolardy.:)

okuwçylara ilki bilen mekdepde doly, dogry öwretmeli ol zatlary, onsoňam olar edil meň şol degişme edip ýazýan teswirlemden has öňüräk, beterrräk ýoýulmalary getirip ýetişdiler öz ýazuwlaryna, şolary düzetmäň aladasyny etmek ilki bilen mekdep mugallymlaryna bagly.

hää, ýene bir zat, iň bolman teswirlerime üns berýäniňiz üçin hemmäňize minnetdar, şeýdip ýalňyş zatlary aýtsam baryňyz ýazjagam ikeniňizä pikirleriňizi, ýazaweriň şeýdip, goraweriň edebiýatyňyzy we gramatikaňyzy, mena soňky wagtlar Kafeni ýapaýsammykamam diýip pikirlrenip ýördüm, barbir bu edebiýatçylara, filologlara, ýazyjy-şahyrlara, mugallymlara edebiýaty ýa dilimizi  goramagam gerek däl bolsa onda bu Kafeňem geregi ýok, biderek wagt ýitirmäýin diýip ýapmaň pikirini edibem ýördüm:)

Ol stopa diýilýänem edil hemme dilde işlänok - biziň dilimizde-hä asylam ýörgünli däl. Şoňa eýerip ýazyp görjek bolsaň, gaýtam “Geldi biziň bu baga ýene döwran” diýlip mysal getirilişindäki ýaly ýasama ýaňlanar.  Ors edebiýatynda, dogry, eýerilýär (стопа sözüniň özi orslaň daban sözünden, gadymy grek poeziýasynda-da şol bogunlara basym berlişinde özboluşly ritm bolansoň - Žukowskiý, Gnediç, Puşkin dagy öz döwründe ors poeziýasyna şony saldylar, sebäbi diliň gurluşy şoňa iterýär). Bizde basym goýlup aýdylýan sözler o derejede kän däl. 
Iň bir belli setirlerden mysal getireli (bu zatlaryň eýýäm klişe öwrülendigine garamazdan:):

"Я пооомню чууудное мгновеееение,
Передо мной явилась ты,
Как мимолееетное видеееение
Как гений чистой красоты....

В глуши, во мраааке заточеееенья... " we şm.
Goşgy dolulygyna четырёхстопный ямб formasynda gidýär. 

Indi türkmen poeziýasynyň şu setirlerini stopa görä sazlajak boluň:

"Maňa seniň gözeriňden gitme ýok,
Maňa seniň sözleriňden gitme ýok,
Düşün, bu dünýäde soňky deme çen
Seniň şatlyk hem gussaňa bagly men.
Seniň ýüpek gijeleňden gitme ýok
Seniň aýdyň gündizleňden gitme ýok..."

Kakamyrat agaň "bogun iýme keseli" diýýäni şu goşguda-da ýeterlik bar.  gijeleriňden, gündizleriňden diýmäge derek,  Ezizow gijeleňden-gündizleňden diýip sazlapdyr, ýogsam ýokarsynda gözleňden-sözleňden diýäýmändir-ä. Bu belli bir okyjy üçin (bir zat okanynda esere çuňlaşman, bogun sanap, stopa gözleýän okyjy üçin) kemçilik bolup biler.
Ýöne gürrüň bu ýerde ol sözleriň grammatika görä dogry ýazylmagy barada baranok - okyjynyň algoritmi Word-daky ýaly, hökman sözlükde başgaça ýazylýan sözleriň aşagyny çyzmaýar. Ol bogunlary kesmek bilen awtorlar okyja häki bir şol goşgyny säginmän, dogry okamagy salgy berýär.

Garaz, makalaň özi (özi bilmezden) özüniň soňunda ýaňzydýan pikirine çapraz gelýän ýaly: Poeziýa standart galyplara sygmaýar!
Puşkinem aýdypdyr:
"Как уст румяных без улыбки,
Без грамматической ошибки
Я русской речи не люблю..."

Beý diýilse, elbetde, boluň arkaýyn ýalňyşlardan dolduryp ýazalyň diýdigim däl. Beýdilse, poeziýamyz imodaky satlyk goşgulara döner.
Ýöne sowatly adamyň goýberýän "ýalňyşy" bilen bisowat awtoryň ýazyşyndaky nädürsligiň arasynda Ýer bilen Mars ýaly tapawut bar.

Ýokardaky Puşkiniň aýtgysy barada internetde biri gowy belläp geçipdir:
"Пушкин хотел сказать, что язык должен быть живым. А живого без ошибок не бывает. Ошибка это признак жизни. Не ошибаются роботы, компьютеры, автоматы"...

@Nurdan ejeke! Siz maňa ýalňyş düşündiňiz öýdýän... men diňe sizi däl käfedäki agramly teswir ýazýan ähli agzalary göz öňüne tutup aýtdym. Bilmezlikde gidýän ýalňyşlary däl-de bilip edilýän söz ýoýmalaryny teswirlerde ulanmasak gowy bolar diýen manyda ýazdym. Sözüň ýazylyşyny şahyr, ýazyjylara görä kesgitleýän okyjy SOWATLY teswir ýazýana gorä hem ýazyp bilýä...

goraweriň edebiýatyňyzy we gramatikaňyzy edebiýatymyzy, grammatikamyzy...

Dili-grammatikany  ýöne kommentlerden öwrenip bolasy ýok-la. Meň bilýän hem gowy görýän ýazyjylarymam hatda kän harp ýa grammatika ýalňyşlaryny goýberýäler. Şeýdilmegi mugallym ýa, aýdaly, korrektor ýa redaktor bolup işleýän adamlaryň degnasyna degýär, düşünýän. Sebäbi olaryň ünsi sowulýar, endigine görä, düzedäýesi gelip dur. Ýöne bärde - saýtda - eserler metbugatdaky ýaly korrektor-redaktor-baş-redaktor-çitka... ýaly birgiden proseduralary geçmänsoň, iki-ýeke ýalňyşyň gitmegi tebigy. Hatda metbugatda-da, ýaňky ýaly kontrola garamazdan, mydama birki zat sypyp galýar.
Ýöne okuwçylaryň, geljek nesilleriň sowadyny diňe dogry ýazmagy öwretmek arkaly artdyryp bolasy ýok-la. Umumy sowat derejesini artdyrmaga ýardam bermeli.

Hemem teswire teswire ŷazmak keselinden saplanyp,esasan ýokarda acylan mowzuga üns berjek bolmaly.

Teswir - iň okalýan zatlaň biri-haw, ony gadagan edip bolasy ýok (hatda özüňizem okapsyňyz, şu wagt näme işleýäňiz, hä? boýun alyň:)
Kä teswirler goýlan mowzukdan has içgin analiz edilýär.
Ýöne kä teswirler goýlan mowzukdan gyzykly bolýar.

Hemem kä teswirler mowzukdan allowarrada bolýalar.