15:42 Ýalan bilen çyn | |
 ÝALAN BILEN ÇYN Bu mesele meni elmydama bimaza edýär, kellämden çykanok. Hamala, adam bu meseläni çözse köp meselelerini çözäýjek ýaly. Bizi esasy ýalňyşdyrýan zat ýalan bilen çyny aýyl-saýyl edibilmeýänimiz ýaly görünýär. Ahmet Gurbannepes diýip bir ýazyjy, dürli dinler bilen gyzyklanýan adam, bir wagtlar bir gürrüň edipdi, ýalňyşmasam bu hakynda bir poema-da ýazypdy öýdýän. Ol “Kä bir ýalanlara degmäň, ýagny olaryň ýalandygyny aýan etmäň, goý, adamlar olara çyndyr öýütsinler. Bu diňe olaryň peýdasyna. Mysal üçin, kiçijikkäk “Çöregi depeleseň kör bolarsyň” diýýärdiler — bizem muňa ynanýardyk. Soň kör bolmaýan ekendigimizi bildik. Bu hakykaty bilmek bize zyýan etdi” diýen pikiri aýdýardy. Birbada men muny makulladym, ýöne soň oýlanýan welin, bu pikir dogrumyka? Hakykatdanam ýalanyň üsti bilenem bolsa, ynsana ynsanlygyny saklatjak bolmak dogrumyka? Bu birhili çagany aldamak ýaly bir zat bolanokmy? Ilki bilen Ahmediň “ýalan” diýýänleri hakykatdanam ýalanmy? Mysal üçin, çörek mukaddesdir, kybla bakyp buşugmak bolýan däldir, eger şeýdäýseň, şeýle bolarsyň, beýle bolarsyň, düýäň ýüňünden düşek edinmek bolýan däldir, ýatyp iýmek bolýan däldir… we şuňa meňzeşler. Siz bularyň sanyny köpeldip bilersiňiz. Bu ýalanlar hakykatdanam ýalanmy? Indi çyn hasaplanýan zatlary sanap görýän. Mal-mülk. Agamyň bir dosty bardy, 70-ji ýyllarda iki-çäk şäheriň köçeleriniň birinden barýarkak, ol menden ulam bolsa, göwni açyklyk etdi. “Aşgabatda kwartiram bolsa, onuňam telefony bolsa” diýip arzuw edýärdim, şol diýenlerime ýetdim” diýdi. O döwürler öýüňde telefonuň bolmagam uly zat bolup görünýärdi. Onuň ýerligi Aşgabatdan däldi. Soň ol Aşgabatdaky kwartirasynam (telefony bilen birlikde) taşlap daşary ýurda göçüp gitdi. Keýpi-sapa, lezzetler, maşyn, mebel we ş.m. ynsanyň çyndyr diýip ylgaýan zatlary hakykatda çynmy? Ölýäň — bary galýar. Käte o zatlar yzyňdakylaryň oňuşyksyzlygyna sebäp bolýar. Ölmejegem ýok. Bir gowy meňzetme, mysal bar. Adam bagdaky miwäň çüýrükdigine bakyp “Miwesi çüýrük bolsa, kökem çüýrükdir” diýip pikir edip biler. Başga biri köküne seredip, “Köki berk, iki-ýeke çüýrük miwede bolup biler. Bu agajyň çüýrükdigini görkezmeýär” diýip pikir eder. Bizi çagakak “Çöregi depeleseň kör bolarsyň” diýip aldapdyrlar” diýip pikir etseň, çöregiň mukaddesligem ýalan ýaly görnüp biler. Din, Alla meselesinde-de “Dünýäde agzybirlik, parahatlyk, ahlak ýaly meseleleri aňsat çözmek üçin adamlary aldap “Alla, din” diýen ýaly zatlary oýlap tapypdyrlar” diýip pikir edilmegi mümkin. Şeýdip özüňe başga bir has aýylganç ýalany oýlap tapandygyňy, öz-özüňi çagadanam beter aldaýandygyňy bilmänem bilersiň. Ýöne başy çatylan iki agajyň aşagyndan geçseň işiň ugruna bolanokmyş diýen ýaly zatlar däl. Puşkinde-de şeýle yrymçyllyk bar eken. Gidip barýarka ýoluny towşan kesip geçse-de yzyna dolanaýýar eken. Öýünde köne ýiten daragyny tapyp berselerem, ýa-da başga bir şuňa meňzeş zat bolsa-da ýola çykjak bolup durka, öýünde galýar eken. Muňa Ýuriý Arabow “Ykballaryň mehanikasy” (Mehanika sudeb) diýen kitabynda “Bugdaý dänesi ýalyjak imany bolan bolsa beýdip, palça, towşana ynanyp, öz ajalyny özi gyssap ýörmezdi” diýen manyda kesgitleme berýär. Bilmedim, Puşkiniň imanynyň ölçegini, ýöne palça ynanyňdan biderek yrymlara baglananyňdan Alla ynanmagyň has dogrudygy jedelsiz. Hakykatdanam, ýalan bilen çyn meselesi uly mesele. © Hydyr AMANGELDI Çeşme: https://medium.com/@h.amangeldi/%C3%BDalan-bilen-%C3%A7yn-3e0088672080 | |
|
| |
| Ähli teswirler: 4 | |
|
| |
