15:42 Çarhypelek / dowamy | |
 -3- —Gyzym, ýüzüň üç ýuwlan ak esgä meňzeýär — diýip, Remezan aga ol gelenden howsalaly aýtdy. —Söweşdim. —Aý, goýa?! —Çypbakaý çynym. —Nirede? —Jeňňelde. Iki ogry sygyrlarymyzy kowup barýar eken. Üstünden baraýdym. Nahar başynda bolan wakany dolulygyna gürrüň berdi. Remezan aga onuň ýeňşine begendi. Galagoplulygynam gizläp durmady: —Be-ýe...be-ýe — diýip, gapak ýaly giň döşüni ýapyn sakgalyny gaýta-gaýta daraklaberdi: —Bi, jelegaýlara heniz adam aýagy sekmändi. Her hal özüni tiz dürsäp ýokary galdy-da: —Gyzym, çapan adamyň ölen bolsa, onuň dogan-garyndaşlary, taýpasy ar almaga gaýdarlar. Gädigi özüm saklaryn. Sen şumatdan gaçaýsaň nädýä?—diýip tisginjirän Akmaralyň ýüzüňe sowally bakdy. Gyz pert-pert jogap gaýtardy: —Remezan aga, name bolsak, bile bolaly. «Ölümden gaçyp gutulyp bolmaz» diýerdi enem pahyr. —Ol dogry. Ýöne garga hüşgärligi, tilki mekirligem peýda edýär. Üç-dört günden aýlanyp gör. Imisalalyk bolsa, ýene geläý. —Gitjekgä, Remezan aga. —Balam, sen ýaş. Şoňa haýpyň gelsin. Men haýy gaçyp, waýy galan adam. Akmaral keskelläm öz niýetinden dänmedi. Daga iňrik çöküpdi. Howa sergindi. Remezan aganyň birmahalky söweşjeň ruhy gaýdyp gelene meňzeýärdi. Hereketleri çusdy. Ol gädige tarap gitdi. Çatma şol tarapdan geläýmeseň, beýleki ýerleri berkdi. Goja gün doganda öwrülip geldi. Akmaral gije birki gezek ýanyna baryp gaýdypdy. Gädigi gündiz Akmaral saklady. Goja muny Akmaralyň gije uklaryndan heder edip şeýdipdi. Dört-bäş gün bu ahwal gaýtalandy. Gara-çyra görünmedi. Remezan aga şonda-da, köp mahallap hüşgärligi elden bermän gezdi. Ol beterem Akmaralyň janyndan gorkýardy: «Allajanlarym, bi gyz haýsy ýurduň jereni? Başyna ne külpetler düşüpdir? Megerem, öz-ä hossarsyz bor-a çemeli» diýip, ençeme sapar oýlanypdy. Soramagyň welin, ebeteýini tapman ýördi. Dogrusy, ataly-gyz ýaly öwrenişipdem. Ýöne onuň geljeginiň aladasyny etmäge çen bolupdy. Görnüşi ýaly, özi aýagyny göre sallap dur. Ol şu ýerlerde gurda-guşa şam bolup galmaly. Goja ahyry ýüregine daş baglap, Akmarala sowallar bilen ýüzlendi. —Bala, göwnüňe alma. Haýsy ýurduň maraly sen? Näme üçin, gaçgaklap ýörsüň? Iliň-günüň ýokmy? Akmaral çöpjagaz bilen ýer dyrmalady.Remezan aga gaýtarga garaşyp ýatyrdy. Gyz welin, barha başyny aşak egýärdi. Ses-üýni ýok. Dymyşlygy Remezan aga bozdy: —Wah, meniňem il-günüm, ýurdum bardy — diýende sesi hasratly çykdy. Indi Akmaral onuň ýüzüne soragly äň etdi: —Maňa beren sowallaryňy özüňe bereýin diýip, oňarman ýördüm. Aýdaý, indi Remezan aga. —Hawa, keýgim, meňem il-günüm, ýurdum bardy. Olar bireýýämden bäri ýog-a döndi. —O nä? —Şeýle-dä, gyzym. —Aýdaý-da ilki Remezan aga. Derdinişeli. —Ody ölçerdik, bala. Indi agzyňa suw alan ýaly bolmak, başartmaz. Ol gyşaryp ýatan ýerinden dikeldi. Işige nazaryny dikdi: —Ýurdum daşda. —Haýsy ýerde? —Sen bilmersiň gyzym. Astrabada golaý daglaryň içinde. Men kürt. —Kürt?! —Hawa. —O nä millet? —Aý, türkmenler ýaly, erkinligi gowy görýän millet-dä. Goja tilki derisinden tikilen şypyrmasyny agyr görýän şekilli, çykardy. Ak gar kimin başyny sypaşdyryp goýberdi: —Diňle, gyzym. Biziň taýpamyz azdy. Ýigrimä golaý hojalyk. Dag içinde ýaşardyk. Sülgüniň jüýjesi ýaly agzybirdik. Ak ekin ekerdik. Malymyzam bardy. Başga gerek-ýarak zadymyzy Astrabada gidip alardyk. Keseki görse, durmuşymyza gözi gitjek. «Mesligem gara goýun götär» diýýärler. Bizem götärdik. Özge ýurduň çebşine-de el garmazdyk. Remezan aganyň maňlaýynda çyg göründi. Akmaral muny gojanyň derdiniň kiçi-girim däldiginden gördi. Ol derini barmaklary bilen syryşdyrdy-da, dowam etdi: —Aşa pukaralyk özüňe ýagy eken. Men goýun bakardym. Bir gije dakynyp ýatan goýnumyň silkinmegine ýalpa gözümi açdym. Aý dag örküçleriniň aňyrsyna gizlenip barýardy. Şöhlesi welin öçmändi. Onsoň ýagta üç kişiniň arkasy dowarly barýanlygyny saýgardym. Itiň ses-üýni eşidilenok. Erbet, ýeserlik bilen öldüripdirler. Taýagymy kakyp alyp topuldym: —Taşlaň, how, goýunlary! Eger-eger eşegiň gulagyna ýasyn aýdan ýaly gypynjam edenoklar: —Taşlaň diýýän, ho-ow, goýunlary! Biriniň yzyndan ýetenkirledim. Ol goýny ýere oklap, maňa öwrüldi. Menem sägindim: —Nädýäň-ow, gardaşym? Birki dowary dagy diläýmezlermi? Ýada çalşaýmazlarmy bir zada? —Haý, eşekataly... —Diliňi goýberme. Beýleki biri ýurtdan çykyp barýar. Ugraberjek boldum, öňüme aýlandy: —Aýryl-how! Ýaňrak öýlenipdim. Bir çagam bardy. Zorum ineriňkä barabardy. Taýagym bar. Oňa-da buýsanman duranok. Ilki galmajagam bolýan. Adyny bilmesem-de güman edýän kimlerdendigini. Bular garadangaýtmaz köp taýpadan. Birden, taýagymyň ujundan tutaýdy. Silkip, çekip aldym. Agzyna-da gülçülletdim. Onýança, kelläme bir mähnet zat degdi. Bilinden tutdum-da, gabyrdadyp, aşagyma saldym. Gözlerim garaňkyrady. Gyzgynyma galdym-da, taýagymy buladym. Diňe: —Wah!..—diýen ahmyrly ses eşidildi. Ýatan kişi aýaklarymdan ýapyşyp, özüne tarap dartdy. Ýüzünligine ýykyldym. Meni üç bolup, galdyrman, suwa salma ýençdiler. Seňseläpdirin. Birhaýukdan gözlerimi açdym. Kellämiň bir ýerinden gan ysy burnuma urdy. El degirmek isledim. Bolmady. Ýüregim pyçak bilen dilinene döndi. Goşarym döwlüpdir. Gozganmaga küýlendim. Paşmady. Gaýtam, özümden gitdim. Gözlerimi açamda, ganreňk gün gyzaryp dogup gelýär. Döwlen taýak golaýymda ýatyr. Sowujaga bolmaga çemeli, ganyň akmasy kiparlandyr ýa-da akyp-akyp gözbaşy gurana meňzäpdir. Ýakam welin öl-myžžyk, sykybermeli. —Hiýh! Akmaral ýakasyny tutanyny bilmän galdy. —Tagat kyl, gyzym — diýdi-de, goja gürrüňini dowam etdirdi: —Süýşeneňläp baryp, taýak döwüginiň uzynragyny aldym. Söýget edinip, galyp bildim. Başym pyrlanyberdi. Sähel durup, goşa tarap gyrmyldaberdim. Ölümiň öýünde bardym. Atam pahyr tebipdi. Şondan az kem öwrenipdim. Beýleki elim bilen döwgi ýerine salyp, çala mydar saradym. Ýüregim buz ýaly boldy. Ýöne gapyrgamyň birem azar berýä. Endam-janym gök nil. Kepäbem ölüp barýan. Suwy köp içdim. Agyry köşeşdi. Garbandym. Süri görnenok. Yrgaldap, oba tarap ýola düşdüm. Ertesi ikindi mahaly bardym. Ýöne gözlerimiň görenine ynanman, aňalyp durdum. Kepbelerimiz ýakyp-ýandyrylypdyr. Ölüp ýatanlar bildirýä. Beýle gapdalymdan iňňildi eşidildi: —Suw...Suw... Bardym. Gana bulaşyp ýatan çagalyk dostumdy. Ol meni saýgardy: —Re...re...men...azmyň? ...Ýagy gyr...gyrdy. Suw...Oňa suw berdim. Goşarymdan goýbermän, köp içdi. Şonda-da tamşandy: —Aly batyryňkylar...Tük-kel...wah-eý...paýhyn...paýhynladylar. Ýesirem... ýesirem äkitdi... Ol özünden gitdi. Sowuk suwy kellesine guýdum. Dostum, özüne gelebilmän, ýassy mahaly jan berdi. Çetde sulbasy galan kepbäme golaýlaşdym. Gelnim, bir eli taýakly serlip ýatyr. Parçalanypdyr. Çagamy gözledim. Tapmadym. Gündizem keseklere çenli dördüm. Ýok. Ys-kokam demligiňi daraldyp barýar. Mähriban obajygym, taýpam, ýanýoldaşym, çagam men sebäpli, ýogaldylar. Hawa, olara gaýtawulym bahana boldy. Dag gowagynyň birini eýeledim. Gün kerweni tirkeş-tirkeş geçip durdy. Mazaly kuwwatlanyp, öňki hetdime ýetdim. Ar almak hyjuwy gursagymy ýaralaýar. Emma, bütin taýpanyň garşysyna näme edip bilerin? Deňizdäki saljagazdym. Dek ýatmadym. Ilki şol taýpadan at ogurladym. Soňra üç-dört gylýalyny Astrabat bazarynda satyp ýarag edindim. Ýöne olaryň hüşgärligini artdyrdym. Bir gije olaryň çopanynyň birini ele saldym: —Hany aýt, Remezan çopanyň taýpasyny näsebäpden gyrgyna berdiňiz? —Jan agam, men günäsiz. —Remezan çopan günäkärmidi? —Ol biziňkileriň birini ýeňjipdir. —Remezan çopan garaz degiberipdirmi? —Bilmedim. —Çypdyrma, güjük! Ýakasyndan tutup silterledim: —Ogurlyga barypdyrlar. —Hymm Ýakasyny goýberdim: —Çopany nädipdirler? —Öldüripdirler. Men ajy ýylgyrdym. Onuň tanamaýanlygyny bilýärdim. Asyl, şol taýpanyň hiç haýsam biziňkiler bilen gatnaşyk etmezdiler. Äsgermeýändikleri belli: —Çopanyň taýpasyndan erkek göbekli diri galdymy? —Galanok. Diňe bir çaga... —Çaga?! —Hawa. Az-owlak hatyn ýesir aldylar. Şonda bir gelniň çagasy bardy. Onuňam özüniňki dälmiş diýdiler. —Çaganyň çep ýaňagynda künji ýalyjak haly barmydy? Ol gözlerini elek-çelek edişdiriberdi. Garaz, göwnüne güman gitdi: —On-a bilemok. —Hatynlar obadamy? —Bireýýäm Astrabat bazarynda satdylar. —Gyrgynçylyga gatnaşdyňmy? —Şol mahal obada bolanymsoň... —Adam öldürdiňmi? Ol ýaýdandy. Sesim azymly çykdy: —Gaý-ta-lat-ma!... —Diňe...diňe birini. Birden ýeňse çukuryma gaty zat degdi. Entrekledim. Ýöne ýykylmadym. Iki eken. Ätiýaçlylygy goldan beripdirin. Öňümdäkiniň gylyç bilen şo bada kellesini egnine salladym. Uran gaçdy. Ýetip kerçedim. Bi jelegaýlarda maňa durarlyk galmady. Bäri-bärde eglenmän, ýurtdan çykdym. Agyn ogry syrtlan ýaly, ýene ýeke geziberdim.: Remezan aga ýüküni ýeňleden şekilli, uludan dem aldy. Soňra gaplaň derisinden daşlanan ýassygyna gyşardy: —Gyzym, gatyk içeli. Gürrüňiň yzyny diňlemäge howlugýan Akmaral tarsa turup, tiz taýynlady-da, sowal berdi: —Oguljygyň ady näme? —Ahmet. Remezan aga gatygyny şirinlik bilen süzüp, owurtlady: —Görseň, tanarsyňmy? —Çep ýaňagynyň haljagazyndan güman ederin. Aý, onsoňam, atasyna çalymdaşdyr-a. Ol göwnühoş loh-loh güldi. Jahanda ýeke-täk perzendini ýatlamak goja lezzet berýärdi. Muny Akmaral aňyp otyr. Ony has gylawlandyrmak isläp hem-de gara çyny bilen şeýle diýdi: —Belki, gözlege çykarys? Goja düwnükdi, esli mahallabam kühhäledi. Gözlerinden ýaş akdy, ony süpürişdirdi, hortaň ýaňaklaryndan ýene ýaş syrykdy: —Gyzym, bu düwnükmeden däl. Seniň hossarlyk sözleriň işi. Ýogsam, taýpam gyrlanda-da, gelnim paralananda-da, gahar-gazapdan ýüregim doňňara daşa dönüp, aglamagyň nämeligini bilmändim. Aý, onsoňam, garralyp ýürek ýukalýar. Akmaral indi sowalynyň hörpüni üýtgetmegi müwessa bildi: —Biziň ile näjüre düşdüň? —Bala, başdan geçirenlerimiň hemmesini aýtsam bäri-bärde tükenmez. Sowalyňa gysgarak jogap berjek bolaýyn. Hawa, şeýdip geziberdim dag içinde. Birki ýylda on-onki kellekeserem topladym. Bir gün göwün matlabymy aýtdym: —Ýigitler, ýola düşeliň. Olara öň arymyň köýüp ýatanlygyny Ýaňzydypdym: —Kim namartlajak bolsa, dillensin şumat. Duşmana ýowuz hem kän. Gylyçlar howada çugdumlanyp çaknyşdy: —Söweşeris! —Bile öleris!! —Äkit bizi ganhorlaryň üstüne! Agzybir seslenmekleri hyjuwlandyrdy. Sähel salymdan duşmanlara tarap ugradyk. Ýol daş. Esasy Aly hanyň syrgynyny tapyp, şonuň neberesini çapmalydyk. Soňra ýagdaýa görä bolubermelidik. Niçik gümlemelidigini ölçerip-döküp gelýäris. Diňe dördünji gün iňrik garalanda Aly hanyň ýurduna aralaşdyk. Golaýlaşanymyzda-da dükürdisi eşidilmez ýaly atlarymyzyň toýnaklaryna keçe saradyk. Süýji uka giden çenlerinde çetden birini südenokledip öýünden çykardyk: —Alyhanyň jaýyny görkez. Ýogsam, eýgilige garaşma. Tiz bol! Öwzaýyň bozuklygyny çalt aňdy-da, gyzgyn gora basan şekilli zowzanaklaberdi: —Beli, agalarym, beli. Agzyna esgi dykyp, has ýakynlanymyzda, ony gümledik. Aly hanyň köşgi saklawlydy. Bäş-alty serbazdan geçenok. Daş-töweregem bag-bakjalyk. Bukulyp barmaga amatly. Ýedimiz öňe ugradyk. Beýlämiz at saklady hem-de gyssansak ýardam bermäge çemelendi. Köşgüň daşyna ýeserlik bilen aýlandyk. Bir pursatda saklawlara topuldyk. Gylyçlaryň jarkyldysy, «Ah-wah» sesleri basym galdy. Şowuna. Alyhanyň otagyna iki bolup girdik. Şemdanlarda ýogyn mum şemler ölügsi ýanyp dur. Han ýüpek düşekde çäşerip hor çekýär. Başujunda içi garamtyl-gyzyl şeraply kümüş pyýala. Keýigiň aşygy ýaly, owadanja ýaş zenana pişik kimin myrlapjyk ýatyr. Ardynjyradym. Ukudaka «öldürmäýin» diýip, «Ýatana ýylanam degmändir». Ol zöwwe turdy. Gözlerini elek-çelek etdi: —Bi, nä boluş? —Ezraýyl, men. Remezan çopanyň taýpasyny gyrgyna bereniň sebäpli Haktagala ýollady. Eşegatalynyň ýüzi ap-ak gara döndi. Ýöne aman dilemedi. Öňe ümzükdem, gylyç boýnuny ýolarlady. Ýanymdakam oýanan heleýini şeýtdi. Beýleki otaglarda, howlularda goh-galmagal asmana göterilýärdi. Biz han otagyna ot berip, ylgap daş çykdyk. Atlar taýyn. Megerem, onuň inileri-dä, iki kişi bilen gylyçlaşdyk. Zaňňarlar gaýduwsyz eken. Zor tutluşdylar. Ahyry ýere ýazdyk. Çar ýandan at aýaklarynyň dükürdisi, galmagal eşidildi. Belli, han öýüne yňyp gelýärler. Men gygyryp, buýruk berdim: —Başyňyzy bozman, çekilmeli! Ülkerlenip-toplanyp, gaçdyk. Yzymyzdan kowdular. Bizden ikisi kemdi. Her hal, gabawy böwsüp, daga siňdik. ...Gaça uruş başlandy. Pytramaly bolduk. Şeýdip, duşmanyň güýjüni bölmelidik. Barybir, biz azlyk. Daňa golaý bir derýajykdan atly ýüzüp geçdim. Beýleki kenara gaňrylyp, ser saldym. Asudalyk. Birki gün şol taraplarda entedim. Ýoldaşlarymdan biriniňem gara-çyrasy göze ilmedi. Olaryň heläk bolanlygyna şek-şübhäm galmady. Maňa gözlerini güýtmek başardypdy. Ýogsam, diri galmaly däldim. Beýik Taňram dogry nazaryny saldy. Bala, az-kem içim sowady. Kim bilýä, irde-giçde tanalmagymam ahmal. Onsoň, o taýlaryny terk etdim. Gürgen derýasynyň ýakasynda çolaja bir türkmen obasynda togtadym. Baý kişä talaban durdum. Menden öňem bir kürt gyrnagy bar eken. Çala-mydar gurnalan çatmada ýaşaýar. Görmegeý, ter gelin. Itiň art aýagyndan suw içýär özem. Bir gezek baýyň heleýi ýenjip, kellesinde taýak döwdi. Maňlaýy ýarylyp, ganady. Mes heleý ýadaýança urdy. Damarym dartmanam duranok. Baýyň özi bolsa, suwlaýmagym gaty ahmaldy. Heleýe dişimi gysyp saklandym. Şol gije çatmada usurgap ýatyrdym. Gapy açylan ýaly boldy. Dikeldim: —Çüş. ş....bu men, Patma. —Näme gerek? —Hiç zat. Ol misli özge biri bolaýmasyn öýdýän ýaly, ýalt-ýult etdi, soňra çekine-çekine şeýle diýdi: —Erkek göbekli bolsaň, meni bu ýerden alyp gaç, isleseň aýalyň bolaýyn. Meniň başym aşak sallandy. Ýaňy rahatlyk tapypdym. Gaýta öýlenmegi küýüme-de alamok. Gabat gelende otlukly bakyşyna ýüzümi sowýardym. Häzir ýüregim gohgandy. Ýöne ony nirä äkideýin? Özümiň gaçyp atan ýerim şü-ýä. Halas etmelidigim dogry. Gül ömri kül bolup barýa. Ýeňil-ýelpaý iş däl. Baý, arkaly kişi. Çykgynsyz hala düşdüm. Ýygrylyp, hut ýere siňiberdim. Müzzerilip, jogap bermän oturyşymy gören Patma, laňňa ýokary turup, ýangynly gepledi: —Gurt öýdenim, towşan eken. Züwwetdin!... Çykyp gitdi. Gyjydam berdi. Zenan gyjydyna galmak ölüme barabar eken. Mahaly bilen bulançak suw ýaly, nepesim durlanmady. Esli wagt geçdi. Indi Patma ýüzüni sowýardy. Asyl golaý-goltumyma gelenok. Gör, ykbal oýnuny, ýeriň o ujuna äkitmäge taýyn bolup ýörün. Gündiz sataşmak başartmansoň, ýassy çemesi, edil ogry tilki kimin, bukdaklap, çatmanyň gapysyna birki ädim bardym: --E-e-eý, kim bi? Yzyma gaňryldym. Baý dur. Aýakýoluna çykanda gören bolara çemeli, ýogsam, garawullap ýörenokdy: —Gul, senmi? Düşnükli. Iýýän duzuňat haramylyk edýäňmi? Şeýlemi? Ol çakgan yzyna öwrüldi. Päkligiňe damak ýyrtsaňam haýry ýok. Her kimiňem göwnüne güman gider, bu halda. Mazam bolmady. Çatmama ýöneldim. Ertir, belki, şumat niçik gopgun turarka? Görgüli, Patma. Şormaňlaň doglupsyň. Şeýleligiňe hem galdyň. Baý öýüniň deňinde hümürdi eşidip, sägindim. Aýaly sorady: —O gyrnagyň gul bilen arasy saz eken diýdiňmi? —Hymm. —Nätmekçi? —Ajala sabyr berse, dynaryn loludan, ertir. —Öldürjekmi? —Alynsa, sataryn, bolmasa...Halal ojagymy haramlatmaryn. —A guly? —Ganjyk guýruk bulamasa, köpegiň nä işi?... Ýene yzyma öwrüldim. Patmany ýanyma alyp, baýyň mes atyny obadan çykýança idip äkitdim. Onsoň mündük-de, gaçdyk bir Allany çagyryp. Gaçyp-gaçyp gelip, şü taýda togtadyk. Ilki depme hal al tigirlendi durmuşymyz. Garaz, Takyr ýerden öýli bolduk» diýleni. Indem, görüp ýörsüň-ä, özüň. Allanäme. —Hany, Patma gelnejem? —Bir gün çeşmä suw almaga gidipdi. Menem -- oduna. «Eglendi» diýip barsam... Goja sägindi. Akmaral soňuny bilmäge gyssandy: —Näme bolupdyr? —Gaplaň parçalap gidipdir. —Ýatan ýeri ýagty bolsun! —Dilegiň kabul bolsun, gyzym! Ikisem birhowa dymdylar. Akmaral biri-birinden elhenç wakany diňlemekden bezgin şekilli sowal bermegi küýüne getirenok. Ýatlama Remezan aganyň kalbyny para-para edipdi. Herhal, agyr ýüki egninden düşürendäkiniň görnüşi ýüzüne çaýyldy. Ortada sünnälenip, laýdan ýasalan pelteli çyrajyk gapydan ýeliň garjamagyna gyzyl dilini iki-baka oýnadyp, sönerläp-sönerläp gidýär. Her kim öz pikirine gümra bolup düşegine geçdi. Remezan aga kellesini ýassyga goýandan ymyzgandy. Akmaral welin, eýlä-beýlä köp agdaryldy. Ahyry gözlerini ýumdy. Ertir başyndan geçenleri, enesiniň pentlerini Remezan aga gylyny gyşartman, gürrüň berdi. Goja ilki gaýta-gaýta gozganjyrady, soňra endigi boýunça, sakgalyny daraklap-daraklap, goýberdi-de: —Täleýimizde çalymdaşlyk kän. Şol sebäpli, Taňry bizi sataşdyrandyr. Ýogsam, men küje, sen küje. Ahmedi agtarmak, gündiz ýyldyz gözlemä barabar. Seniň gandaryňdan welin, kelebiň ujuny tapmak gaty ahmal — diýdi. Akmaralyň aşygy alçy gopdy. Ýokary-ýokary turuberdi: —Näderis? —Okly taýpasyna - Etrek ýakalaryna aralaşmaly. Akmaralyň birden gylawlylygy ýatdy. Muny aňan Remezan aga sorady: —Näme boldy, gyzym? —Meň üçin, heläk bolaýsaň...Kürt adamsynyň derrew göze ilmegem ahmal. —Özüň belet, gepleýşimden-ä, güman edilmerin. Aý, onsoň ol ýerlerde-de, gul kürtler bardyr. Ýöne hiç mahal ätiýajy elden bermeli däl. Olar köplükdir. Samanyň astyndan suwuň akyşy kimin hereket etmeli. Heniz gögelesiň, gyzym. Ýalňyz goýberip biljek däl seni. Akmaralyň gözleri awuna towusjak möjegiňkä döndi. «Bi gyz gandaryny irde-giçde hökman, kaklar. Maşalla, balam, maşalla!» diýip, biygtyýar oýlandy-da, onuň hyýrsyzlanan näzik ýüzüne söýünçli äňetdi. —Haçan ýola düşeris? —Paty-putymyzy alyp, şumatdan. Çaý içim salymdan, ýol şaýlaryny tutup başladylar. 4 Üçünji gün iki ýolagçy suw otlaryndan, üsti ýaşyllan çal-powdan geçdiler. Çybynlar zyňlaşyp, asmana gapak boldular. Atlar silkinipkakynyp zordan gutuldylar. Ýoňsuz mahal lüýgüň porsy ysy ýolagçylaryň burunlaryndan gitmedi. Akmaralyň hatda ýüregem bulandy. Birki gezek ögedem. Basym syrdym boýly, damarlak-damarlak garaklyk başlandy. Bu gutaranda geçmesi kyn, gür ýylgyn jeňňeplliginiň gyrasyndan girdiler. Munda şagal ýodajyklaram göze ilenok. Yns-jynsyň aýagy sekmedige meňzeýär. Çolalyk, asudalyk Remezan agany kanagatlandyrdy. Asmandan daglara çalymdaş, bölek-bölek garamtyl bulutlar arkalary agyr ýükli ýaly, adaja süýşüşip barýardylar. Eger-de, şolaryň arasyndan gök asman çüýşäniň döwgüne meňzäp görünmese, jeňňpliň üsti keçe örtülene dönjekdi. daştöweregiň görnenok. Remezan aga burnunyň deşiklerini howadan dolduryp, gaýta-gaýta ysyrgandy: «Aý, ýagyş ýagjag-a, meňzänok. Bulutlar uzak bir ýerlere ýagyp, göç edip barýarlar öýdýän» diýip, özbaşyna hüňürdedi. Akmaral atyň üstünde irkiljireýär. Ýolagçylaryň ikisem ýadawdy. Endam-janlary owum-owum. Atlary-da surnugypdy. Aýtymrakda düşlediler. Derrewem gaba ýylgynyň düýbünde sümelge gurnadylar. Garbanyp, mazaly demdynç aldylar. Gijäni şu ýerde geçirmegi müwessa bilipdiler. Özlerini dürsänsoňlar, ýene ugradylar. Jeňňel pyçak arka ýukaldy. Şol bada bölek atly zompa ýerden çykan ýaly, hyrra daşlaryna aýlandy. Akmaral Remezan aganyň yşaratyna garaşman, göz-açyp ýumasy salyp eglenmezligi ýüregine düwen şekilli, öňe omzady. Goja-da: «Başa gelenini görübereris» diýip, pähimlenene meňzäp, doňda duruberdi. Belki, atlylaryň hiç hili duýduryş bermänligi üçin Akmaralyň hereketlerini oňlandyr. Herhal gylyjynyň sapyny berk gysymlady. Edil gepleşilen ýaly, atlylardanam biri saýlandy. Orta ýolda çaknyşdylar. Öňe, yza süýşdüler. Gylyçlar jarkyldaşdylar. Söweş atlar öl-suw bolýança şu hörpde gitdi. Şundan soň Akmarala gyltyzrak ýara düşdi. Muny saýgaran garry galtaman, aýylganç haýkyrdyda, atyny debsiläp, gylyjyny syrdy. Gahar-gazap oňa hut jahyllykdaky güýç-kuwwatyny gaýtaryp beren şekillidi. Dünýäni unudyp tutluşyga tomaşa edýän beýleki atlylar huşlaryna aýlanyşyp, öňünde kesermäge zordan ýetişdiler. Goja gabawda Akmarala gaňrylyp-gaňrylyp, gözden salanokdy. Nätanyşlar munuň ýoldaşy heläklenäýse, ölenini-ýitenini bilmejekdigini duýdular hem-de hüşgärlenip sakladylar. Akmaral indi ýadyna düşen ýaly ýa-da çemi geldi. Remezan aganyň hopwly bir tilsimini ulandy. Ol garşydaşynyň bulan gylyjyny ýapyrylyp gyşardy-da boş geçirdip, gylyç saldy. Gylyç goşardan düşäýmelidi welin, gylyja degip, beýlekiniňki döwüldi. Akmaral dembermezini galdyryp, hyýrsyz haýkyrdy: —Aman dileseň, degmäýin! Garşydaşy aňkaryldy. Sebäbi, Akmaralyň şypyrmasy gaçyp, nogta gara saçlary ýylan ýaly bolup towsuşyp dur. Muny aňşyrdy, ýeňeniň gylawlylygy bilen ýene gygyrdy: —Bol, çaltrak, dyza çök! Ýöne garşydaşynyň atlylary daşyna aýlanypdylar. Olaryň arasyndaky Remezan aganyň hoşnut sesi eşidildi: —Ýeňleniňi boýun almak är kişiniň işidir. Iner ogul, talaby berjaý et! —Tüf-u - diýip, ol tüýkürindi-de, Akmarala gorky-ürküsiz bakdy: —Gyzdan asgyn gelemsoň, mendenem Balkan batyr bolarmy? Öldüp, sizem degmäň, bulara. Ol atlylaryna göz aýlady. Atlylar ýaýdanyşdylar. Akmaralyň gylyçly eli aşak sallandy. Ýigit garaýagyzam bolsa, gelşiklidi. Pälwansypat, her egninde jahyl oturybermeli. Akmaral gylyjy döwülmese, garşydaşynyň baş bermejekligini şu pursat on iki süňňi bilen syzdy. Tutluşmadyk bolsa, ýaraga dözer ýaly, däldiginem bildi. Ýigidiň mähnet göwresi aşak çökdi, kellesini egdi: —Gözelligiň öňünde baş egýärin. Remezan aga keýpihon dillendi: —Maşalla, inerim, maşalla! Ýigitler wakyrdaşyp gülüşdiler. Akmaralyň bürşen gaşlary ýazylyp, ýylgyrdy. Garpyşygyň soňy allanäme gutardy. Balkan batyr galyp, atyna mündi-de, Remezan aga garap, şadyýan seslendi: —Myhmançylyga çagyrýas! Goja loh-lohlap güldi-de, degişme äheňde jogap gaýtardy: —Gurda myhman barýan goýnuň akyly nirede? —Ýerinde. Çüw! Balkan batyr atyny debsiledi. At aýaklary patyrdaşdylar. Beýlekiler sürrenekleşip yzyna düşdüler. Birhaýukdan soň duldegşir guralan goşa çatmanyň agyz tarapynda atlaryň irişmelerini ýylgyn şahalaryna ildirişdirdiler. Aýmançadan iki işşek getirip şatyr-şutur soýdular. Gapyrgaly bagyr - öýkeni gowruldy. Iýdiler-içdiler. Ýigitleriň içinde göreş tutanam boldy. At ýaryşdylar. Özi-özünden toý şagalaňyna öwrüldi. Balkan batyr göz astyndan Akmarala ser salyp, Remezan aga sowal berdi: —Goja, ugur hanjak? —Ugurmy?! Az salymyň içinde gumrynyň taýyna ýaly höwrügen Remezan aga sowal bermegine geň galypmy ýa-da degerli jogap apmaga wagt utjak bolupmy, onuň jümlesini gaýtalap sägindi. Bu beýleräkde oturan Akmaralyňam gulagyna ildi. Ol gaňryldy. Remezan aga gönülemegi ýüregine düwdi: —Ganlymyzy gözleýäs. —Nireden? Balkan batyryň ýüzi boz-ýaz boldy. Remezan aga muny duýmady. Ýüzüni keseräk sowup, jogap gaýtardy: —Etrek ýakalaryndan. —Hymm... Etrek ýakalaryna iki-üç menzil bardyr. Haýsy taýpa? —Okly. —Kän hem gaýratly taýpa diýýärler. Söhbediň arasy birhowa kesildi. Ýigitleriň daşarda wagyrdaşýan sesleri eşidilýär. Akmaral sarsman, gürrüňe gulak asyp otyr. Ojakda söneňkirlän közler körjümek ýylpyldaşýarlar-da, öçýärler. Ömür paýawlaýar. Remezan aga sorady: —Özüň nireli? —Balkanly, ýomut. —Weý, oglan, daşdyr-a, o daglar. —Daş. Gezdiňmi o ýerlerde? Ýigidiň goçak gözleri uçganaklap, gozganjyrady. Göbek ganynyň daman, oýnan, haýkyryp at çapan ýerleri ýadyna düşenligi şeksizdi. Ol az pursatlyk bu süýji ýatlamasynyň arasyny şarta üzäýmegiňden heder edýän şekilli, gürrüňdeşiniň ýüzüne çekinip seretdi. Şeýle-de: —Göremok. Bir gezek, öňräk, eşidipdim. —Haýp, ýaşuly, haýp! Gökleňmi, özüň? —Juk, kürt. —Be-ýe...Uzakdanmy? —Hawa, aýyplaşma, oglum, höwürtgäňden üzňe entäp ýörsüň? Garakçymyň? —Aý, bilemok, men-ä. Şol täwir-ýe bir zat. Käte akylymam düzüw işlänok. —Akylsyza akyl berjek bolmakdan läheň gara dagy ýonup alyp degirmen ýasamak ýeňildir. Görýän welin, sen akmak däl. Aljyraňňy, pikiriňi çugdumlap, bir nokada gönükdirip bilmeýänligiň gaty ahmal. —Şeýle, ýaşuly. Bimaksat entäp ýörün. —Ne döw çaldy seni? —Aý, neme... Ýigit oýlanjyrap, sözüni soňlamady. —Ýüregiňi aç, oglum — diýip, Remezan aga goldaw berip goýberdi. —Balkan dagynyň güneýinde ýaşaýardym. Güýmenjäm aw awlamak, at çapmak. Balkan töwereginde toýnaklyny baglan ýüwrük bedewim bardy. Bir gezek, howa çigrände Salyh baý ogluny öýerdi. At çapyşygam bar. Ulusy on iki aýlaw. Bo-uw, at bary ýygnanypdyr. Görmäge göz gerek. Märeke-de geldi. O hili uly toý bi ýakynda bolanok. Uly aýlawa on bäş atly bolup gitdik. Baýragy bogaz düýe. On aýlawdan soň, demirgyr at bilen meniňki galdy. Beýlesi maýryldy, maýrylmadygam çydaman, sowuldy. Beýlekem, çyn bedew eken. Käte ol, käte meniňki ozýa. Atlar gara suw derläpdi. Özümiziňem köýnegimiz ölden arkamyza ýelmeşdi. Soňky aýlawda deňleşdik. Bedewler iň soňky güýjüni goýdy. Agyzlary ak köpük. Boýunlary üzülere gelýä. Gamyşgulaklar keýerilgi. Pellehana golaýlaşanymyzda, märeke uly şowhun turuzdy. Meniňki galmagala galkynardy. Bu gezegem şeýtdi. Güýjüne güýç goşuldy. Bir garyş ozup, baş baýragy aldy. At dagy däldi, janawer, duran hazynady. Meni mal-garaly etdi. Adymy arşa göterdi. Şol gije... Daňa golaý oýanyp daş çykdym. Bu endik bolup galypdy. Bedewim meni görenden bardygyny bildirýän ýaly, gaýta-gaýta kişňärdi. Baryp, sypaň-sermeň ederdim. Arpasyny bererdim. Bi gezek ses-seda ýok. Düýrügip ylgaşladym. Atahyryň aňyrsyndan bir atly aňry gönükdi. Giç dogan aýyň yşygyna tanadym. Aýlawda çapyşan demir gyr atly. Ylgap, baryp, atymy görsem, demsiz. Öldürilipdir janawar. Ysgynmydarym gaçdy. Gözlerime ýaş aýlandy. Maňlaýyndan ogşap, sypadym.Teniniň ýylysam gitmändir. Sähel ir turan bolsam...Wah, arman, arman!.. Şo bada dodagym kepäp, içime ot düşene döndi. Şeýdip, gün dogýança oturypdyryn. Il-gün, baý, gynand-ow. Içime salyp, hiç kime aýtmadym. Ýogsam, taýpamyň ýigitleri gyrlyşjaklar. Esli gezip, bir gije obadan gürüm-jürüm boldum. Atymyň gandaryny idäberdim. Soňa-baka onuň bedewem adykdy. Sarsgyny uzaklara ýetdi. Meniňki ýuwaş-ýuwaş unudyldy. Enesi ýalamadyk bilýän eken... Meniň atymy gümlese, özüniňkiniň taýsyz boljagyny. Obasy-da, şöhratlandy, taýpasy-da. Bir gije bardym atahyra, bukulyp, synlap güýmenenimi bilmän galdym. Janawer, süýnüp-sarkyp dur. Elhepus, at bolaýşyňy. Behiştden çykan hüýrmelegem beýle owadan däl bolsa gerek. Ynha, basym ölmeli ol. Janawar, del adamyň ysyny alandanmy — nämemi hokrandy. Mundan aňry saklansam, oňarmajagymy bildim. Gylyjymy syryp, ýokary galdym. Nazarymyz sataşaýdy. Baý-bo, o alma gözleri! Ýazyksyz seredip, aman dileýäne çalymdaş özem. Süňňüm gowşap gitdi. Gollarymyň ysgyny gaçyp, yrandym. Munça azaplardan soň, boş gidibermelimi? Nätmeli?... Bigaýrat, Balkan! Emýän bäbege meňzeýäň. Sal boýnundan eglenmän. Şeýdip, berdim özüme gyjydy. Etim gatalyp, gözlerim gan öýdi. Entirekläp, golaýyna bardym. Gylyç ýalpyldap, depäme galdy. Ak kişňedi. Janawar, soňky pursatda haramzada eýesini kömege çagyrýa. Birden ýyldyrym çaltlygynda başga bir küý aňyma ornady. Atyň deregine eýesini... Hyrra beýläme öwrülip, öýüni nazarlap ugradym... Atyň kişňemesine çykan bolmaga çemeli, orta ýolda sataşdy. Şobada kellesini egnine salladym. Öwrülip, atyna mündüm-de, çaldym gamçyny. Janawar, tiz wagtdan ýurtdan çykardy. Bäri-bärde durman, togtan ýerim şü. Dogry, öňräk Gürgen derýasynyň ýakalaryndaky jeňňeldedik. Azgyn hanyň biri bilen çaknyşdyk. Bu şeýle boldy. Ol mazlumyň birini nähak öldüripdir. Inisi bizi tapyp, zar-zar aglady. Gitdik. Han atlylaryndanam, bizdenem mazaly kemeldi. Azgynyň özi bilen ýekme-ýek söweşe çykdym. Gürläp oturmaýyn, ýaşuly, onuň içegesini boýnuna çoladym. Garaz, şondan soň, bäri tarapa çekildik. Bi, taýlarda-da, aw awlaýas. Kerwen duşsa, paç alýas. Awaranyň durmuşyda. Ýurdundan gaçanlar, beýlekiler, keýpihonlaram tapylýar, gelip durlar. Esasy güýjümiz saba-da geler. Kerwen aňtamaga gidipdiler. Balkan söhbedini tamamlady. Remezan aga içini hümletdi. Kätede, gorsawa bişirilip ýap-ýaňy orta getirilen, çörekelere, haraý isleýän ýaly, nazar aýlady. Bu ýigide şu bolup ýörşünden başga näme maslahat berip biler? Arman, tapdan düşen çaglarynda sataşdy, ýogsam, kürt daglaryna äkitmeli. Aly hanyň nebereleri bilen kerçeşmeli. Onuň gursagynda berçigip, gemre baglan ary gaýnap joşdy. Ýerinden gozganyberdi, emma tiz pähimlendi. Heniz bir naçaryň köýüp ýatan ary bar. Belki, güýjüni nirä sarp etjegini bilmän ýören bürgüdi şo ýana gönükdirmelidir?! Onýança, Balkanyň özi seslendi: —Ýaşuly, adyňyzy bileli. —»Remezan» diýiber. —Remezan aga, belki, size goşularys. Delalatymyz ýeter. Başda aýtdym, oklular garadan gaýtmaz diýýärler. —Taýpadan gan algymyz ýog-a, biziň. Ýeke-täk birini gözlemeli. —Ol şeýle. Sen garry, olam naçar. Arkaly kişiniň almajak galasy bolmaz. Akyl bermäge çakym ýok. Saldarlap gör özüň. —Oglum, eýýam saldarladym. Bumatky, oýnum, ýöwselleýämiňdälmiň, synag. Balkan çatmany sarsdyraryl güldi. Remezan aga-da, mys-myslady. Akmaral bir ýylgyrdy, soň kesgin aýtdy: —Remezan aga, arymy özüm alaryn. Kesekä daýanmaýyn. —Bilýän, gyzym. Her hili ahwalyň ýüze çykmagy ahmal. Şonda, gyssansak, Balkan oglum, dirensin. Daşarda güpürdi-tabyrdy sesler eşidildi. Ýigitleriň biri gapyda göründi: —Batyr, oglanlar, tutuş kerweni getirdiler. —Nebela, beýle? —Paç tölemändirler. —Ýüklerini düşürdiň. Näçe adam? —Gaýtawul bermek isläpdirler. Oglanlar üçüsini pürreläpdirler. Bäşisini diri getirdiler. —Zor saklaw goýuň. Ýelleri gaçyşsyn. Ertir gepleşeris. Ertir Balkan batyryň kerwenbaşa sowaly gysga boldy: —Pajyňy nä bermediň? Kerwenbaşy ýüzüni kese-kese sowdy. Asyl gepleşmek islänok. Balkanyň sesi güňleç çykdy: —Kyrk şallak uruň! Kerwenbaşynyň ýüzi agardy. Tosunsyramak, tekepbirlik perdesi syryldy. Ony südenekledip beýleräk eltdiler-de, elini-aýagyny daňyp ýüzin ýatyrdylar. Balkan haýran galyp: «Bu, näme buýsanýarka? Gel, şunuň kerwenini bitewiligine alyp galaýyn. Şallakdan soň, göreneşidenini habar berer, kowup goýbereýin» diýip oýlandy. Remezan aga bolsa: «Megerem, gysyk adamdyr. Onsoň öleniniýitenini bilmez. Ýöne jan süýjüdir. Kyrk şallakdan soň näderkä?» diýip, içini gepledýärdi. Birden kerwenbaşynyň hemralarynyň biri galpyldap durşuna gygyrdy: —E-ýeý, Garahan, hötjetligiňi goý-da, berip dyn pajy. Gyrada atyň irişmesiniň ujuny oýnakladýan Akmaralyň elleri birbada hereketlenmän, doňdy. Göwresi titräp gitdi. Ol Balkanyň ýanyna baryp, dişlerinden syzdyryp gepledi: —Şu adamy az salymlyk ygtyýaryma ber. Balkan baş atdy. Akmaral kerwenbaşynyň alkymyna bardy: —El-aýagyny, çözüň! Ýigitler buýrugy çalt berjaý etdiler. Kerwenbaşy ör turdy. Akmaral özüne basalyk berip oňa ýüzlendi: —Okly taýpasyndanmy? —Edil özi. Ezýet çekdireniňizi eşitse, kethudamyz Aba çaňyňyzy kakar. Ol hekgerilip, apaň-apaň basdy. Gözleriniň gyýtagyny gaýta-gaýta Balkana aýlady. Batyr äwmän otyrdy. Akmaral ýeserlik bilen oňa bat berdi: —Garahan batyrmy siz? —Jahylkam kakabaş gezdim. Ýaşym bir çene baranda, täjirlige baş urdum. —Hymm...Bir çopanam öldüdiňizmi? Garahan baş yrady. Akmaral wagşy gahar-gazabyny zordan saklap alkymyna dykyldy-da, ýuwaş, emma azymly sorady: —Şoň...gelnini.. kim öldürdi? —Özi-özüni. —Ýalan?! Akmaralyň aýylganç sesine atlar ürkekledi. Garahanyň gözleri hanasyndan çykarlap, götinjekledi: —Dur, arwah! Akmaral onuň bogazyna gylyç çenedi: -Gönüle!! —Men...men... ony zor-zorladym. Ow-owadandy. —Gylyç beriň eline! 36 Göz açyp-ýumasy salymda tutdurdylar. Aňk-taňk bolan Garahan: —Men zenana el galdyrjak däl — diýip, aýdyp bildi. —Çalt bol, gurrumsak!! Ganymy aljak men!! Gylyçlar jarkyldaşdylar. Garahan birki gezek: —Hununy...hununy...—diýip madyrdady. Akmaral öwrüm berdide, tilsim bilen gylyjyny garnyndan sokdy, soňra çykaryp kellesini ýoldy. Säher çagy gany bugarýan gandarynyň kellesine öçli seretdi. Uludan dem aldy. —Maşalla, balam, maşalla! Ol Remezan aganyň egnine elini goýmasyndan aýňaldy. Gojanyň gursagyna maňlaýyna berip, birden horkuldap aglady. Remezan aga başyny sypady: —Goý, gyzym, goý! Hudaýa şükür et, aryňy ýerine saldyň — diýdi. Balkan buýruk berdi. —Kelläni horjuna salyň-da, obasyna ýollaň! Atlara ters müňdürilip goýberilenler Garahanyň birmahalky üsti gömlen ganly işini arçasalar onuň ogullarynyň gizlinlikde gümlemeklerinden hederlendilermi-näsemi, garaz, nä sebäpli öldürilenligini aýtmadylar. Diňe kerweniň paç tölemänligi üçin alnyp galnandygyndan dil ýardylar. Belki, baranlar düşünişmän gaýdandyrlar. -5- Gar reňk ak atly Abanyň ýanyna geldi: —Abamy?! —Hawa. Garahan täjiri men öldürdim. Gundagdakam galan arymy yzarlap gandarymy tapdym. Özem boýun aldy. Aňtawçylaryň bendi, biziň ýigitlerde. Olaram, kerweniňem alyp gaýt. Ol jogaba-da garaşman, tarsa yzyna öwrüldi. Aba kelteçe buýruk berdi: —Yzym bilen!... Birhaýukdan olar Balkanyň mesgenine bardylar. Ýigitler söhbetleşdiler, göwün açyşdylar. Aýrylyşmaly pursatda bulaşaýdy. Gyrarakda Garahan täjiriň diri galan ogullary pyşyrdaşdylar, mundan soň, olaryň körpesi at oýnadyp, gylyjyny ýalpyldadyp orta çykdy: --Agalarymy nä öldürdiňiz? Balkan bada-bat gaýtargysyny berdi. —Buýrugy amal etmediler. Muňy agzamak gerekmi beri? Ol jeň meýdany. Biriň utup, beýlekiň utularsyň. —Dädemizi kim öldürdi? —Men!... Balkan syçarap ýerinden turdy-da, atyna tarap ýöneldi. Remezan aga bilen Akmaral biri-biriniň ýüzüne seredişdiler. Akmaral baryp, atyna münüp, batyrgaý gepledi: —Dädeň Garahan täjir bäbekkäm dädemiň nähak ganyna galypdyr. Ejemi özüni asmaga mejbur edipdir. Gaýtam men ýene bir kelle almaly. Remezan aganyň töwellasyna gulak asyp, dilimi dişläp, otyrdym. gurrumsak, it ogly, gel bäri gylyçlaşsaň. Akmaral sözüni soňlap-soňlamanka, Garahan täjiriň körpe ogly, dişlerini gyjap, oňa tarap gaýtdy. Gyzam şeýtdi. Hemmeler doňan ýaly bolup durdular. Diňe Balkan iki-baka gezmeleýärdi. Täjiriň ogly arlap, ilki gylyç saldy. Akmaral gorandy. Ýekme-ýek söweş esli mahal şeýle hörpde gitdi. Onsoň Akmaral hüjüme geçdi. Ýigit zabun gorandy. Akmaral birden hüjümini gowşatdy. Ol haýallandyr öýdüp çaklan Remezan aga aga ersip gitdi. Balkan gezmelemesini goýdy. Beýlekilerem dem almaýan şekilindediler. Hatda okluly ýigitleriňem gyza nebsi agyrýan görnüşdediler. Täjiriň oglam garşydaşy peselendir hasaplady. Şol sebäpli, hemme güýjüni, gahar-gazabyny toplap, gylyjyny şuwwuldadyp inderdi. Ýöne bu Akmaralyň harby hilegärligi eken. Balkan bilen tutluşandakysy ýaly, birýana pişik çalasynlygynda agyp dikeldi-de, hiç zada galtaşmadyk gylyjynyň ugruna daýanman öňe ümzügen duşmanyň ýeňse çukuryndan çalmaga ýetişdi. Atlylar munuň nähili bolanlygyny göze ilmänsoň aňşyrmadylar. Diňe iki adam. Balkan başyndan geçensoň, Remezan aga-da, öň öwredensoň bildi. Balkan ýylgyrdy. Remezan aga agyr ýüküni düşüren ýaly, uludan dem aldy. Inileriniň ýerde gana bulaşyp jansyz ýatanlygyny gören agalary ileri omzady. Ýap-ýaňam Akmarala haýpy gelen okluly ýigitlerem şeýtdiler. Balkanyňkylar-da, taýyndylar. Olar batyryň ümüne ýa buýrugyna garaşýardylar. Remezan aganyň howsalaly sesi eşidildi: —Aba, oglum, gyrlyşyga ýol berme! Balkan, senem şeýt, oglum! Aba öňräkden bäri bolup geçen wakalary saldarlaýardy. Rahym ahunyň: «Iki adamy ýaraşdyrmak - sogap» diýýäninem ýadyna saldy. Ýöne ýetişmedi. Garahan täjiriň ogly derrew orta çykaýdy. Indi hasam bulaşjak. Goja dogry aýdýar. Onuň sözi gerek şu mahal. Aba haýkyryp seslendi: —Oklular, goz-gan-maň!! Balkanam deňme-deň gygyrdy: —Meňkilerem, but-na-maň!!! Iki tarapyň-da ýigitleri gowşady. Barybir, ara, sowuklyk düşdi. Oklular müzzermedi. Aba buýruk berdi: —Kerweni alyp, ýola düşüň!... © Annatagan NURGELDIÝEW | |
|
| |
| Ähli teswirler: 0 | |