17:15 Gyş duýgulary | |
 Gyş duýgulary Aknur Rozyýewa dünýäni görüş bitewüligini, anyk şahyrana nukdaýnazary edinmäge ýetip barýan şahyr. Ol ulgama gatnaşyjy bolman, öz-özi bilen çäklenip, birgiden söz boşluklarynyň arasynda ýekesiräp oturan hususylyklaryň, tükel bitewülige ýetmän galýan ýartygöwre detallaryň, on sany boş pikiriň arasyna süsdürilen bir dokmäde pikiriň derejesinden galyp, öz tematik örüsini edinmek ýoluna düşüpdir. «Gyş goşgulary» atlandyryp boljak toplum munuň aýan görkezijisidir. Belli bir zadyň başyny tutaga-da, anyk temanyň üstünde döwnemek, şahyrana änik-şäniklige ýetmek, täze we täze jikme-jiklikleri açyşdyrmak halypalarymyz tarapyndan arzylanylyp gelýän häsiýet bitewüligine ýetirip biler. Şygryýetimizde munuň ajaýyp nusgasy bolan Seýit Nesiminiň «nefsi», Magtymgulynyň «dünýäsi», G.Ezizowyň «güýzi» bar. Kim bilýär, belki, özünde tükeniksiz kämilleşmek, ýokardan ýokary galmak potensiýalaryny açyp bilse, ýaş şahyram täze çeper ýaşaýyş giňişligi bolan «gyşlaryny» döredip biler. Ol durmuşy özboluşly suratda – «gyş» suratynda kabul etmegi özüni çeperçilik taýdan döretmegiň usuly hökmünde aňlatmaga çalyşýar. «Gyş» onda, bir tarapdan, aklyk hem arassalyk, tämizlik hem kimirsizlik, beýleki tarapdan bolsa, çolalyk hem çäklilik, ýalňyz alyslyk hem reňksizlik manysyna gelýär. Täze görüşleriň boljakdygyna umyt döredýän ikinji tarap çeperçilik ösüş üçin has ähmiýetlidir. Biz degişli toplumdaky aşakdaky anyklyklary umyt uçgunlaryna esas hökmünde görýäris: Gözýetim ýatyr agaryp, Aglap bilmez agylarym gowzatmak isleýän ýaly. Juda aglasym gelenin Duýan bolsaň, gel bu gyşda. Gar ýagsa, Pynhanym pyşyrdap aýtsam pelege. Dide dikip ýollaryna melekleň, Tisgindim ümsümlik çawuşlaryna. Ýazaryň «düýşleşen ädimlerim», «dymar ýatar dymma ýerler», «aglabilmez agylarym» ýaly abstraksionizmleri gyş duýgularyna oňyn howaýylyk häsiýetini berýär. Onuň nusgawy şahyranalygymyzdan alyp, özboluşly reňk berýän, has dogrusy, özboluşly suratda reňksizlendirýän «pany», «älem», «pelek», şeýle-de «barlyk» ýaly birlikleri adaty manydaky surat däl-de, düşünjelerdir. Surat göreje, ten duýgusyna berilýär, düşünjeler howaýylaşdyrmaga dahylly zatlar. Olar arkaly ýaşaýyş ilki eräp, soňam bugaryp, «göwreden» mahrum bolan, gözden uçan gar ýaly, tensizlige, sulba öwrülýär. Eýsem-de bolsa, bu zatlaryň bary gowy welin, sagdyn şahyrana pikirlenme elden giderilen halatynda, tebigaty häzirlikçe oňyn howaýylygyň lenji alasarmyklyga geçmek howpy bar. Üstesine-de, ýokarky pelsepe aňlatmalaryny netijeli işletmek üçin, aşa okumyşlyk hem-de degişli tebigy ýasaw gerek. Şeýle-de, şahyryň şygryň tehnikasyna, ylaýta-da, kapyýa gurluşyna bütinleý biperwaýdygyny bellemek gerek. Haýp, senetsiz sungat bolmaýar. Dil nädürslükleri Zehinli şahyr A.Rozyýewanyň şygrynyň dilindäki many – dil nädogrulyklardan: Dertlerimiň ýangynyny sowatmak isleýän ýaly. Galamymdyr wyždanlygym. Ylahynyň owazlygy – ýaly setirlere ünsi çekesimiz gelýär. Türkmen diliniň kanuna öwrülen many aňladylyş aýratynlyklaryna görä, «Ýangyny sowatmak» bolmalymy näme?! «Ýangyny öçürmek» görnüşinde aňladylmaly bolaýmasyn?! Şeýle-de ýokarky mysallardaky «wyždanlygym», «owazlygy» ýaly sözlerde nädogry ulanylan goşulmalaryň emeli söz döredýändigi görnüp dur. Inçe sungat bolan şygryýetiň dili şeýle emelilikleri götermeýär. Amannepes ŞYHNEPESOW, filologiýa ylymlarynyň kandidaty, edebiýatçy alym. Çeşme: «Nesil» gazeti, 2009-njy ýylyň 30-njy iýuny. | |
|
| |
| Ähli teswirler: 7 | |
|
| |
