17:50 Beýik ömürden parçalar /dowamy | |
 GURT ÝAKUP Her näçe gamçylabersinler, bir Gurdy ýykanyň bilen böwet basyp bilmersiň. “Türkmende Gurt kändir. Bu halkyň atasy ene gurdy emen diýýärler. O zatlar ýitip gidiberesi ýok”. Onsoň Gurt bagşy öz deň-duş bagşylarynyň at gazanan artist, halk artist, halk bagşysy ýaly atlaru alyp, döşlerini ordeh medallary dakynşyp ýörenlerini ýatlady. Elbetde olara çigidiň gabygy ýaly göripçiligi ýok. Emma özüniň ýerli häkimetler tarapyndan ýanalyp ýörişine düşünmedi. Ýöne halk welin onuň aýdymlaryna ölemen teşne. Gurt bagşy bir toýda aýdym aýtdygy ertesi ol aýdymy magnitafon kassetasyna göçürip dünýä ýaýradýarlar. Özüni diňläbilmän, kasseta arkaly lezzet alyp ýören halaýyk Gurt Ýakubyň özüni görende Hydyr atany gören ýaly begenýärdiler. Onuň halk içindäki sarpasyny, gurp Ýakuba goýulýan hormaty hiç zat bilen deňär ýaly däl. Ana, şol sarpa, şo hormat bagşynyň iň uly medetkäri boldy. “Alla dert berende dermanyny ýany bien berermiş” diýip Gurt Ýakup öz göwnüne teselli berýärdi. Şeýle gijelerden soň ol öňkidenem ýumşak, mylaýym hem göwüntapyjy bolýardy. Ürç edip täze goşgulary, dessanlary, kyssalary, hekaýat-rowaýatlary öwrenýärdi. Onuň almaz ýaly ýiti zehini okan zadyny tutuşlygyna ýat tutmaga mümkinçilik berýän ekeni. Bir gezek ol bir ýaşulyda “Ýusup – Ahmet” dessanynyň köne nusgasyny görüpdir-de, o dessany ýat tutmak üçin kyrk günlük sorapdyr. “Kyrk günlük” diýip kitap eýesi geňirgenipdir. Gurt Ýakup bolsa kitaby uzak möhletlik soraýandyryn öýdüp müýnürgäp: “Onda otuz bäş günlük beräýiň” diýipdir. Kitap eýesi otuz bäş gün diýilende gurt bagşynyň bosagasyndan ätläpdir. Ol uly dessany sanalgyja günde ýat tutup boljagyna hiç ynanmandyr. Gurt bagşy kitaby myhmanyň öňüne oklapdyr-da, höwes bilen “Ýusup-Ahmedi” aýdyp beripdir, weli begenjinden ýaňa myhmanyň ýüregi ýarylara gelipdir. - Älhepus, älhepus! Seniň egniňdäki adamyň kellesimikä beri? – diýip Gurt ýakubyň päki bilen syrylyp elmydama ýylmanyp duran kellesini elläp görüpdir. Ol kelle däldi-de kelle görnüşli türkmen hazynasy-dy. Gaýtalanmaddyk, gaýtalanmajak hazynaly türkmen kellesidi. Sebäbi ömürboýyegninde göterip ýörse-de, onuň içindäki hazynanyň möçberini göz öňüne getirip bilmeýärdi. Gurt Ýakupdan: “Näçe aýdym bilýäňiz, näçe dessan bilýäňiz” diýip soralanda hiç wagt anyk jogap berip bilmezdi. Türkmengalaly muşdak Annageldi Baýmyrat ogly Gurt ýakubyň aýdýan aýdym-sazlary, dessanlary bilen gyzyklanypdyr. Bagşynyň tirme aýdymlarynyň mukdaryny kesgitläp bilmese-de, ol şu aşakdaky dessanlary, rowaýatlary, kyssalary Gurt Ýakubyň aýdanlygyna güwä geçýär: 1. Şanama 2. Babaröwşen 3. Ýusup –Ahmet 4. Zeýnelarap 5. Ymam Hüseýin 6. Hatam taý 7. Ybraýym Edhem 8. Sagdy--Wakgas 9. Oguznama 10. Risalaýy Nesimi 11. Hezare sowal Melike Danyşmend 12. Leýli – Mežnun 13. Ýusup – Züleýha 14. Kyssaýy – Fyrgun 15. Şejereýi – terakime 16. Gülpam 17. Myraly we Soltan Söýün 18. Kasasyl Enbiýa 19. Asly – Kerem 20. Uzuklar 21. Meşrep diwana 22. Isgendernama 23. Kyrk hadis 24. Taryhy Enbiýa 25. Taryhy muluk-i Ajam 26. Taryhy halyfat 27. Kyssa Ymam Islim 28. Zarkum 29. Wagzy Azad 30. Wagzyl Jöhit 31. Itli jöhit 32. Makatyl 33. Hejep oglan 34. Sir Şerif 35. Kasym oglan 36. Zöhre – Tahyr 37. Wamyk – Uzra 38. Döwletýar 39. Melike – Mährinigär 40. Melike – Dileram 41. Diwani lugat et-türk 42. Röwzet es-safa 43. Gyýas el-lugat 44. Seýpelmelek – Methaljemal 45. Şirin – Perhat 46. Guşlar dili 47. Pentnama 48. Baharystan 49. Behiştnama 50. Şabährem 51. Gül – Senuber 52. Warka – Gülşa 53. Wepaýy 54. Kowusnama 55. Hoja – Ahmet ýasawynyň hikmetleri 56. Jamynyň eserlerinden 57. Nowaýynyň şygyrlaryndan 58. Ferdöwsiden 59. Mollanepesden 60. Magtymgulynyň eserleri tutuşlygyna Görşüňiz ýaly, şu eserleri aýdym edip, kyssa höküminde gürrüň bermek hupbatyny bir gyrada goýup, şeýle köp zatlary diňe ýatdan bilýänligi üçinem Gurt Ýakuba ýadygärlik bina edäýmelidi. Emma elinje ýazylyp eline berlen üç kagyzy hem iliň içinde okajak bolanda büdreýän körzehinler oňa ýol öwretjek boldylar. Gurt Ýakup baş bermänsoň, onuň agasy, Begli Ýakuba igenip ugradylar. Olam aýdym – sazdan Gowy baş çykarýan adamdy. Eger partiýa işi, metbugat işi diýip urdyrmadyk bolsa, olam üýtgeşik bagşy bolup ýetişmelidi. Begli Ýakup bilenem tirkeşen adamlar Magtymgulynyň eserlerine onuň örän çuň düşünişiniu, goşgularyny ýatdan aýdyşyny ýatlaýarlar. “sagylmadyk sygyr süytden çykar” diýilşi ýaly, bagşyçylygam başbitin ugruna ýykylmasaň baş berýän sungat däl. Şoňa görä bagşyçylyk ylhamy Begli Ýakupdan daşlaşdy gitdi. Ýogsa olaryň atasy Ýakup aga bagşydy ahyry. “Ejem pahyryň aýdan läleleri, hüwdileri” diýip Gurt bagşynyň sanaýan setirlerinden çen tutsaň, onuň ejesi hem örän dilewar, halk döredijiligini gowy bilýän zenan bolarly Gaýrada atlar boşandy-ýa, Ýoluna güller düşeldi-ýä, Haýp, meniň ýaglygym-a , Balaman ogly guşandy-ýa. Siz Gurt Ýakubyň merdem owazynda bu heňleri diňlän bolsaňyz, Sizi täsirli duýgylar gurşap alandyr. Ozaly bilen, “Hany, hüwdi aýdyp, bäbek ýatyrýan eneler?” diýip her kimde geçmişe teşnelik oýanandyr. Eger eneler hüwdi aýdýan bolsalar, Gurt Ýakup erkek owazy bilen hüwdi aýtmasa-da aýtmazdy. Bagşy hüwdi aýdylmaýanyna gyýylyp, gudratly hüwdileriň müň bir owazynyň ýitip barşyna dözmän, özi aýtmaga mejbur bolýar. “ Goý, bir ýere ýazyp goýsunlar, bu gün bolmasa ertir hüwdä dolanarlar, doňup barýan dünýäni hüwdi aýdyp erederler” diýen umydy bardy. Hüwdi, hüwdi hüwlendi-ýä, Suwda balyk köwlendi-ýa, Balyk diýip tutanym-a Ýylan bolup towlandy-ýa. Bu setirlerde näçew duýgy, näçe pelsepe, näçe many jemlenenine bagşy örän çuň göz ýetirýärdi. Umuman hem, Gurt Ýakubyň her sözüň agramyna, ornuna, maksadyna düşünişi saza düşünişinden kem däldi, ony söýüşi hem şonçarak bardy. Şoňa görä, märekäniň arasynda saz çalman, aýdym aýtman, ýönekeý söhbet edip oturanda-da Gurt Ýakup özüne bakdyryp bilýärdi. Dowamy bar.. © Oraz ÝAGMYR | |
|
| |
| Ähli teswirler: 0 | |